[fot. Marcin Bałaban]
Ważne wydarzenia i koncerty artystów pochodzących z Ukrainy, Białorusi i Polski, a także konferencja prasowa, prezentacja filmu, a wreszcie noc pieśni i tańca – takie tematy wyznaczyły program kolejnego dnia festiwalu Etno Kraków Rozstaje.
Piątkowy program festiwalu był bardzo bogaty w wydarzenia: od samego południa po późne godziny nocne. Znaleźli tu coś dla siebie wielbiciele tańca i pieśni, ci, którzy chcieli zasłuchać się w wyrafinowane muzykowania oraz ci, którzy mimo roztańczenia i festiwalowych okoliczności chcieli pamiętać o dramacie naszych sąsiadów na wschodzie. Zresztą kwestie dotyczące wojny w Ukrainie i problemów tęskniących za niezależnością mieszkańców Białorusi powracały tego dnia wielokrotnie – i będą jeszcze powracały.
Kuchnia, plany…
Przed południem w klubie Strefa odbyła się konferencja prasowa. I chociaż zazwyczaj tego typu zdarzenia pozostają jedynie elementem festiwalowej kuchni, tym razem stała się ona jednym z istotnych punktów, naznaczonej symbolami, istoty i przesłania tegorocznych Rozstajów. Oto bowiem w kontekście programu imprezy, ale też dalszych planów klubu Strefa mówiono m.in. o projektach / pasmach artystycznych: Kijów_Kraków oraz Mińsk_Kraków. Oczywista to, jak wynika już z samych ich nazw idea wsparcia, porozumienia i współtworzenia twórczych przedsięwzięć przy udziale (w rolach głównych) artystów z Ukrainy i niezależnych twórców z Białorusi.
Dyrektor festiwalu Jan Słowiński oraz dyrektor orkiestry Sinfonietta Cracovia Agata Grabowiecka zdradzili przy okazji bliższe szczegóły dotyczące planowanego na 18 października w ICE Kraków swoistego suplementu tegorocznego festiwalu. Będzie to prawykonanie kompozycji Jana Stokłosy, łączącej brzmienie orkiestry z głosami i instrumentami etnicznymi, z nawiązaniami do kultury ludowej różnych regionów kraju.
Pieśni ojców
Tuż po konferencji nastąpiła prezentacja filmu „Przywiodły na tutaj pieśni Waszych ojców” w reżyserii Piotra Łozowika. Był to wlanie jeden z elementów sekcji Mińsk_Kraków, związanej z obwołanym przez Switłanę Cichanouską Tygodniem Kultury Białoruskiej – oczywiście niezależnej od reżimowych władz tego kraju. Film poświęcony jest tradycji starych pieśni śpiewanych na podlaskich wsiach. To poruszająca opowieść o odradzaniu się dawnej kultury i dawnych pieśni wśród pokolenia ludzi młodych, którzy w ten sposób odwołują się do tego, co było tak szalenie ważne dla generacji ich dziadków. Po wielu latach, często po pół wieku do starszych dziś ludzi powracają pieśni i obrzędy, które odtwarzają młodzi ludzie na polsko-białoruskim pograniczu. Obraz jest też zapisem fascynującej drogi powstawania i funkcjonowania Studium Folkloru Białorusinów Podlaskich Żemerwa. To rzecz nie tylko bardzo piękna, ale też krzepiąca.
Śpiew ukraiński
Popołudniu także w klubie Strefa miały swą ianugurację, prowadzone przez cenioną ukraińską artystkę i naukowczynię, Irynę Klymenko, dwudniowe warsztaty pieśni ukraińskich. Klymenko jest cenioną etnomuzykolożką od wielu lat dokumentującą ukraińską muzykę ludową, prowadzącą badania naukowe im poświecone, a zarazem jest praktykującą artystką – śpiewała m.in. w zespołach Hurtoprawcy oraz Drewo, a także grupą Electroacoustic Ensemble. Posiada więc wszelkie kompetencje: nie tylko wybitną wiedzę teoretyczną, ale też doświadczenie, by oferować uczestnikom warsztatów fachową wiedzę i umiejętności.
Hajda!
Wieczorem w Fortach Kleparz rozpoczęły się bardzo oczekiwane przez słuchaczy, koncerty. Pierwszymi wykonawcami, których usłyszeliśmy (również w ramach pasma Mińsk_Kraków) była białorusko-polska grupa Hajda Banda / Гайда Банда. Grupę stworzyli artyści z obu krajów ledwie kilka miesięcy temu. Zdołali już jednak zarejestrować materiał planowany do wydania na płycie, zagrać na niejednym koncercie / potańcówce, a niejako przy okazji zdobyć trzecią nagrodę podczas prestiżowego konkursu na festiwalu Nowa Tradycja. Do Krakowa przyjechali ze swą dynamiczną, roztańczoną muzyką, która jest tyleż pretekstem do bezpretensjonalnej zabawy, ile wyrazem wiary w moc kultury tradycyjnej, której nie zdoła przytłumić polityczna białoruska opresja. Mimo, że tym razem bez udziału harmonisty, członkowie zespołu, na którego czele stoi znakomita skrzypaczka Daria Butskaya, zagrali muzykę pełna wigoru i spontaniczności, budząc entuzjazm słuchaczy.
Taki debiut!
Wydarzeniem godnym wielkiej uwagi okazał się także występ kolejnej grupy. Była to, prowadzona przez Weronikę Grozdew-Kołacińską formacja Wandering Songs. Zespół istnieje od bardzo niedawna, budzi jednak wielkie emocje – i wielkie oczekiwania – słuchaczy muzyki folkowej. Oto bowiem w jego składzie spotkali się artyści świetnie znani z dokonań w wielu innych grupach, artyści o mocnych charakterach i wyrazistych twórczych osobowościach. Świetne partie proponowali m.in. śpiewająca liderka, na skrzypcach Kacper Malisz, Dorota Błaszczyńska-Mogilska, czy cymbalistka Marta Maślanka.
Na repertuar zespołu złożyły się m.in. utwory tradycyjne, pochodzące z zapisów Oskara Kolberga, ale też współczesne, choć czerpiące z tradycji, tematy kompozytorów polskich, greckich, bułgarskich. Słychać, że zespół jest dopiero na początku drogi i że był to jeden z pierwszych (albo w ogóle pierwszy) koncertów. Ale przyszłość rysuje się przed nim znakomita.
I śpiew, i taniec
Muzyczna noc miała się jednak jeszcze długo nie kończyć. Na początek tej części festiwalowego świętowania zapanowano Noc Pieśni, która miała z czasem płynnie przejść w Noc Tańca. Pieśni prezentowali m.in. interesujące i świetnie znane w Krakowie zespoły wokalne Swada i Traditune, z kolei do tańca zapraszała publiczność raz jeszcze wspominana już przed chwilą Hajda Banda / Гайда Банда.
[ Tomasz Janas ]
[fot. Marcin Bałaban]
Cztery dni warsztatów, spotkań, ale i koncertów – w scenerii klubowej, która dla organizatorów festiwalu (i publiczności) jest niemniej ważna niż sceny plenerowe.
Minione cztery dni wolno uznać za szalenie ważne, choć na pozór mało zauważalne, punkty programu tegorocznego festiwalu EtnoKraków/Rozstaje. Co prawda wszelkie wydarzenia w tym czasie odbywały się w przestrzeniach klubowych (lub na Plantach) i w sensie chronologicznym niejako „pomiędzy” tymi bardziej spektakularnymi zaplanowanymi w plenerach Fortów Kleparz czy na dziedzińcu Radia Kraków, jednak ta właśnie kameralna, klubowe atmosfera jest jedną z kwintesencji, jednym z kluczowych elementów dla trwania – i dla idei istnienia – festiwalu EtnoKraków/Rozstaje.
To, co naturalne
To tutaj bowiem, w tej bliskości i kameralnych okolicznościach, bezpośrednio, twarzą w twarz mogą spotkać się ludzie prawdziwie zafascynowani kulturą tradycyjną i jej współczesnym wymiarem – interpretacjami, odwołaniami, kontynuacjami dawnych (zresztą przecież nie tylko ludowych) wzorców. To w takiej formie naturalnego spotkania najbardziej wyraziście można zobaczyć i niemal dotknąć, sprawdzić jak rodzi się muzyka, nauczyć się kroków tanecznych, słów pieśni, uczynić pierwsze (albo kolejne) kroki na drodze do zrozumienia twórczości wywodzącej się z tradycji.
Kroki
W poniedziałkowe popołudnie w klubie Strefa odbyła się druga część (zainaugurowanych dzień wcześniej) warsztatów prowadzonych przez Piotra Zgorzelskiego, podczas których można było poznać tańce regionu krakowskiego. Ich uczestnicy, słuchali teoretycznych wyjaśnień i podpowiedzi dotyczących reguł i zasad panujących w kręgu ludowego tańca, a potem połączeni w pary – w rytm ludowej muzyki – krok za krokiem, coraz pewniej i odważniej praktykowali taneczne ruchy. Nauka była całkiem serio, choć nie zabrakło i uśmiechu, i zabawy – bo temu też przecież takie spotkania służą.
Ghatam
Na kolejnych kilkadziesiąt minut uczestnicy warsztatów udali się w długa i pasjonującą „podróż na wschód”, bo też doskonały muzyk Giridhar Udupa poprowadził warsztaty dotyczące rytmów południowych Indii. Mistrz gry na ghatam – glinianym instrumencie typowym dla klasycznej muzyki Indii, wybitny przedstawiciel kultury karnatyckiej zgromadził wokół siebie grupę pasjonatów, którym przedstawił najpierw teoretyczne czy nawet filozoficzne podwaliny i zasady funkcjonowania tej tradycji, a potem wprowadzał w świat, tak egzotycznych dla wielu, brzmień i rytmów typowych dla jego kultury.
Pieśni greckie
Wtorek był kolejnym dniem, podczas którego w klubie Strefa dominowały działania warsztatowe, skupiające grono uczestników najbardziej zainteresowanych tym, by nie tylko kontemplować muzykę, ale także by zdobyć praktyczne umiejętności. I znów zdarzyli się kompetentni prowadzący, gotowi przekazać wiele tajników miłośnikom muzyki tradycyjnej. Popołudnie i wieczór rozpoczęły Paula i Sabina Krauze prowadzące warsztaty pieśni greckich. Po nich do akcji wkroczył ponownie Giridhar Udupa kontynuując warsztaty dotyczące rytmów południowych Indii.
Wokół Altany
Warsztaty muzyczne dla wszystkich, a więc zarówno dla dzieci, jak i dorosłych poprowadziła w Altanie na Plantach w środowe popołudnie ukraińska artystka Oksana But. Dominowała (co chyba oczywiste) najmłodsza publiczność, która z entuzjazmem włączała się w proponowane zabawy i śpiewy. Kolejnym wydarzeniem, które rozpoczęło się w tym samym miejscu był Spacer śpiewaczy pod hasłem „Pieśni jagodne”, przygotowany i prowadzony przez Katarzynę Chodoń. Tym razem wokół prowadzącej zgromadziła spora grupa dorosłych uczestników. Były ćwiczenia przygotowawcze i odrobina teorii, a potem już wspólne praktykowanie śpiewu i ruchu.
Rytmy południa Europy
Wieczorem przed zgromadzoną w klubie Strefa publicznością, spragnioną grania na żywo, zaprezentowała się krakowska, choć w gruncie rzeczy w międzynarodowym składzie, grupa Baykuri, proponująca twórczość odwołującą się do wielu odcieni muzyki z południa Europy. Brzmiały m.in. tematy greckie, albańskie, serbskie, ale także muzyka Romów. I oto objaw wielkiej siły muzyki świata, gdyż wspomniane rytmy proponowała grupa, której skład tworzą artyści z Polski i Brazylii. Ale jeśli dodamy, że część składu tworzą Paula i Sabina Krauze, które dzień wcześniej fachowo wprowadzały w świat pieśni greckich, jasne stanie się, że całość musiała brzmieć przekonująco. Na koniec był zbiorowy taniec i euforia publiczności.
Powiew Azji
Czwartek był wreszcie tym dniem, podczas którego – ku radości słuchaczy – zabrzmiało więcej muzyki koncertowej, zagranej na znakomitym poziomie artystycznym. Popołudnie rozpoczęła ponownie Oksana But, wieńcząca w Altanie na Plantach swoje ponadpokoleniowe warsztaty.
Potem brzmiała już muzyka koncertowa. Na pierwszy ogień pojawiła się świetna koreańska artystka Min Jin Seo we wspólnej propozycji ze znakomitymi polskimi muzykami kręgu muzyki improwizowanej, w składzie m.in. ze znakomitym pianistą Pawłem Kaczmarczykiem oraz gitarzystą Rafałem Sarneckim. Znakomite wrażenie robiły też partie solowe (oraz duety z wokalistką), które grał Kacper Smoliński na harmonijce ustnej. Gdyby ktoś uważał, że muzycy z kręgu szeroko pojętej sceny jazzowej posiadają niewątpliwe kompetencje techniczne do wykonywania tego typu muzyki na skrzyżowaniu kultur, ale często brakuje im ducha, prawdziwie emocjonalnego zaangażowania w tego typu „projekt”, ten powinien posłuchać wspominanego tu koncertu. Oczywiście, tradycja koreańska była tu (zaledwie?) jednym z kilku kontekstów, dominowało granie i śpiewanie jazzowe, ale na jakże znakomitym poziomie!
Z dwóch stron Bałtyku
Kolejnym punktem dnia było jedno z najciekawiej zapowiadających się wydarzeń festiwalu: członkinie świetnie znanego polskiego zespołu Sutari (które zresztą w tym samym miejscu występowały już przed pięcioma laty podczas krakowskiego festiwalu) tym razem przedstawiły swój ekscytujący najnowszy projekt muzyczny przygotowany wspólnie ze szwedzką grupą Fränder. Sutari to wyrafinowana propozycja muzyczna. Grupę tworzą artystki, które wypracowały własny, wyrazisty styl, a jednocześnie lubią i potrafią krzyżować swe pomysły z twórczości innych wykonawców, odwołujących się do odmiennych estetyk. W tym nowym kontekście muzyka Sutari nabrała świeżych barw, stałą się bogatsza formalnie i brzmieniowo, zyskując ciekawe, skandynawskie impulsy. Trzeba mieć nadzieję, że ta współpraca grup z dwóch stron Bałtyku będzie kontynuowana.
Folk jutra?
Na koniec długiego dnia artyści i publiczność przenieśli się na Kazimierz do równie kultowego, co Strefa, klubu Alchemia. Tam najpierw zaprezentowała się w koncertowej formule formacja Chvost. To etniczno-elektroniczny duet, który tworzą znana i ceniona wokalistka Paulina Bisztyga oraz obsługujący elektroniczne instrumentarium Minoo. W ich wykonaniu słuchaliśmy „folku jutra” – muzyki, która bezdyskusyjnie swe źródła znajduje w inspiracji twórczością artystów ludowych, zarazem jednak umie przemawiając językiem współczesnych trenów i brzmień. Publiczność bawiła się świetnie, a elektroniczne bity intrygująco dopełniały tradycyjne pieśni.
Później, w porze prawdziwie nocnej, rozpoczęła się już zabawa w rytmie etnoelektro. Przed festiwalową, teraz juz roztańczoną, publicznością zaprezentowali się Eta Hox, Daniel Drumz oraz Mentalcut.
[ Tomasz Janas ]